1. ESOP là gì?
ESOP (Employee Stock Ownership Plan - Chương trình Phát hành Cổ phiếu cho Người lao động) được tạo ra lần đầu bởi nhà kinh tế học, luật sư Louis O. Kelso theo yêu cầu của hai cổ đông sáng lập Peninsula Newspapers, Inc. Co để chuyển sang cho các nhân viên chủ chốt được lựa chọn là người kế nhiệm hoặc đồng hành lâu dài với sự phát triển của công ty.
Bên cạnh ESOP, các công ty có thể sử dụng PSP (Profit Sharing Plan) - Kế hoạch chia sẻ lợi nhuận cho người lao động (NLĐ không nhất thiết phải sở hữu cổ phiếu của công ty). Trong các chương trình ESOP, người lao động thỏa điều kiện sẽ được quyền mua cổ phiếu của công ty với mức giá rẻ hơn giá thị trường mà cổ phiếu đang lưu hành, thường là bằng mệnh giá hay là 0 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, đi kèm với mức giá phát hành ưu đãi thì cổ phiếu ESOP thường sẽ có một số điều kiện nhất định
Ví dụ như: phải hoàn thành ASK/KPI/OKR, hạn chế chuyển nhượng trong một khoảng thời gian cụ thể, hay mất quyền khi người lao động nghỉ việc/bị kỷ luật trong giai đoạn trao quyền.ESOP là công cụ để giải quyết bài toán cạnh tranh về nguồn nhân lực (các công ty có hệ thống quản trị tốt/toàn diện mới có khả năng thực hiện). Công nghệ là một lĩnh vực cần lực lượng lao động trình độ cao, thời gian đào tạo lâu à ESOP là rất cần thiết
ESOP là gì?
Dưới đây là một số ví dụ về chính sách cổ phiếu ESOP khác nhau của các doanh nghiệp:
-
Năm 2023, Công ty cổ phần FPT phát hành hơn 5 triệu cổ phiếu ESOP cho nhân viên từ cấp bậc 4 trở lên và một số cán bộ có thành tích đặc biệt, với giá chỉ 10.000 đồng/cổ phiếu (rất thấp so với giá thị trường là 95.000 đồng/cổ phiếu).
-
Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đông Nam Á SeABank phát hành cổ phiếu ESOP với giá ưu đãi 12.000 đồng/cổ phiếu cho các cán bộ quản lý đáp ứng tiêu chí về thâm niên. Cổ phiếu này có thể chuyển nhượng tự do 50% sau 1 năm và 100% sau 2 năm.
-
Ngân hàng Thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam Techcombank phát hành 6 triệu cổ phiếu với giá chỉ 10.000 đồng/cổ phiếu. Tuy nhiên, công ty quy định hạn chế chuyển nhượng trong vòng 1 năm.
2. Điều kiện phát hành cổ phiếu ESOP là gì?
Để thực hiện việc phát hành cổ phiếu ESOP, các doanh nghiệp cần tuân thủ các điều kiện sau đây:
-
Được sự chấp thuận của đại hội đồng cổ đông đối với chương trình và kế hoạch phát hành cổ phiếu thưởng. Số lượng cổ phiếu phát hành trong mỗi chu kỳ 12 tháng không vượt quá 5% tổng số cổ phần đang lưu hành của công ty.
-
Hội đồng quản trị cần công bố rõ ràng tiêu chuẩn và danh sách nhân viên được tham gia, cùng với việc ban hành quy chế phát hành cổ phiếu ESOP. Quy chế này cần mô tả cách xác định giá bán, phương pháp phân phối cổ phiếu cho từng đối tượng và thời gian thực hiện.
-
Công ty phải có tài chính đủ để thực hiện, dựa trên báo cáo tài chính gần nhất đã được kiểm toán. Nguồn vốn bao gồm vốn dư, quỹ đầu tư phát triển, lợi nhuận sau thuế chưa được phân phối và các quỹ khác.
-
Trong trường hợp công ty mẹ phát hành cổ phiếu ESOP, nguồn vốn thực hiện sẽ được chế độ tài chính của công ty mẹ cung cấp. Tuy nhiên, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối không được vượt quá mức đã được kiểm toán.
-
Nếu nguồn vốn không đủ, công ty chỉ có thể sử dụng lợi nhuận sau thuế chưa phân phối sau khi đã chuyển lợi nhuận từ các công ty con về công ty mẹ.
-
Trong trường hợp công ty tặng cổ phiếu cho nhân viên, tổng giá trị nguồn vốn phải đảm bảo không ít hơn tổng giá trị cổ phần mới tăng theo kế hoạch đã được đại hội đồng cổ đông chấp thuận.
3. Lựa chọn người được hưởng cổ phiếu ESOP
- Có năng lực phù hợp với định hướng của công ty và hệ thống đánh giá và tính điểm năng lực:
-
A: Thái độ làm việc, tính cách -> Liên quan đến văn hoá doanh nghiệp
-
S: Kỹ năng làm việc, kỹ năng quản lý
-
K: Kiến thức chuyên môn
- Thường xuyên đạt KPI/OKR
-
Chỉ tiêu tài chính: Doanh thu, chi phí, lãi gộp, lợi nhuận, % tăng trưởng,…
-
Chỉ tiêu hành động: Phát triển/Chăm sóc khách hàng, phát triển sản phẩm, tăng năng suất/giảm thời gian, tăng chất lượng, giảm lỗi, giảm chi phí, cải tiến quy trình, học tập và phát triển
- Thời gian gắn bó
- Phù hợp với tầm nhìn/sứ mệnh
- Sức khoẻ
4. Trình tự và thủ tục phát hành cổ phiếu ESOP
Trình tự và thủ tục phát hành cổ phiếu ESOP
Quá trình phát hành cổ phiếu cho cán bộ công nhân viên bao gồm các bước sau:
-
Bước 1: Tổ chức phát hành cổ phiếu cần gửi tài liệu báo cáo phát hành cổ phiếu đến Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN). Trong vòng 07 ngày làm việc sau khi nhận đủ và hợp lệ tất cả các tài liệu báo cáo, UBCKNN sẽ thông báo bằng văn bản cho tổ chức phát hành và đăng tải trên trang thông tin điện tử của UBCKNN về việc nhận đủ tài liệu. Trong trường hợp UBCKNN từ chối, họ sẽ gửi thông báo bằng văn bản kèm theo lý do chi tiết.
-
Bước 2: Tổ chức phát hành cổ phiếu công bố Bản thông báo phát hành trên trang thông tin điện tử của mình. Đồng thời, công bố trên trang thông tin điện tử của Sở giao dịch chứng khoán trong vòng 07 ngày làm việc sau khi UBCKNN thông báo nhận đủ tài liệu.
-
Bước 3: Doanh nghiệp phát hành cổ phiếu ESOP phải hoàn thành quá trình này trong khoảng 45 ngày, tính từ ngày UBCKNN thông báo nhận đủ tài liệu từ tổ chức phát hành.
-
Bước 4: Trong thời hạn 15 ngày, tính từ ngày kết thúc đợt phát hành, tổ chức phát hành phải gửi Báo cáo kết quả của đợt phát hành đến UBCKNN. Đồng thời, công bố trên trang thông tin điện tử của mình và trên website của Sở giao dịch chứng khoán. Báo cáo này cần chi tiết danh sách nhân viên tham gia chương trình, bao gồm số lượng cổ phiếu của từng người.
5. Lợi ích và rủi ro của việc phát hành cổ phiếu ESOP đối với doanh nghiệp?
Về mặt lợi ích, việc phát hành cổ phiếu ESOP đồng nghĩa với việc doanh nghiệp có khả năng giữ chân được nhân lực lao động, khuyến khích họ nâng cao hiệu suất làm việc để đóng góp tích cực cho sự phát triển của công ty. Hơn nữa, doanh nghiệp không phải chi trả lợi tức và lương thưởng bằng tiền mặt giúp giữ lại nguồn tiền mặt để sử dụng trong các hoạt động sản xuất và kinh doanh.
Tuy nhiên, từ góc độ rủi ro việc phát hành cổ phiếu ESOP có thể tạo ra tình trạng loãng cổ phiếu, làm giảm giá trị cổ phiếu của doanh nghiệp. Điều này có thể gây ra sự rút vốn từ các cổ đông hiện tại. Ngoài ra, một số quản lý cấp cao có thể tận dụng chính sách này để thu gom cổ phiếu của công ty với giá ưu đãi, tạo ra một hình thức đầu cơ trên thị trường chứng khoán và gây lũng đoạn trong thị trường.
6. Lợi ích và rủi ro của việc nhận cổ phiếu ESOP đối với người lao động?
Lợi ích và rủi ro của việc nhận cổ phiếu ESOP đối với người lao động
Về lợi ích, sở hữu cổ phiếu ESOP đồng nghĩa với việc nhân viên lao động (NLĐ) trở thành một trong những cổ đông của công ty. Khi doanh nghiệp phát triển và giá cổ phiếu trên thị trường tăng cao, NLĐ có thể chuyển nhượng cổ phiếu với giá cao, từ đó thu được lợi nhuận đáng kể cho bản thân. Ngoài ra, NLĐ còn được hưởng cổ tức tương ứng với tỉ lệ cổ phiếu mà họ sở hữu.
Tuy nhiên, từ góc độ rủi ro trong trường hợp công ty phá sản hoặc gặp khó khăn trong kinh doanh, NLĐ có thể đối mặt với khả năng không nhận được số tiền thưởng mà họ đáng lẽ được hưởng. Đồng thời, họ cũng có thể mất mát số tiền đã chi trả để mua cổ phiếu ESOP với giá ưu đãi, điều này trở thành một rủi ro trong tình hình kinh doanh không thuận lợi.
7. Lời kết
Trong bài viết này, chúng ta đã tìm hiểu về bản chất của ESOP, những điều kiện và thủ tục cần thiết khi doanh nghiệp quyết định triển khai chương trình này. Từ việc đạt được sự hiểu biết vững về ESOP, doanh nghiệp có thể tận dụng triệt để lợi ích của nó trong việc giữ chân nhân sự, khuyến khích sự đóng góp tích cực, và tạo ra một môi trường làm việc tích cực.